Dzūkija

Ponad 1000 lat temu w miejscu, gdzie dziś pomieszkują Dzūkowie (albo Dzūki) - rozciągała się Jaćwież, żywioł dość jednorodny etnicznie, Na północnym wschodzie sąsiadujący ze Żmudzią, , na północy i wschodzie z Litwą (potem to zawołanie stało się obszerniejsze etnicznie), na zachodzie było kilka plemion pruskich, na południe od Prusów mieszkali "lechici" mazowieccy, ledwo styczni z Jaćwieżą - a na wschód od tego tygla były ziemie rusińskie.

Historia nie oszczędziła tego skrawka ziemi. Plemiona pruskie ucierpiały najwięcej, podobnie Jaćwież, dziś w tym miejscu zrodził się żywioł dzūkijski, ze "stolicą" w Alytusie (obejmujący też Druskininkai i Merkinė, sięgający językowo na północy aż do Wilna , na południu do białoruskiego Grodna i Lidy, a na pograniczu Polską znalazły się takie miejscowości jak Lazdijaj, Sejny i Puńsk.

Po polskiej stronie największy udział w litewskości tych ziem ma Puńsk, niegdyś miasteczko, dziś wieś gminna, potocznie zwana "stolicą litewskości w Polsce"

Tak jak na terenach polskich łatwo odróżniamy akcent podlaski czy kurpiowski, podkreślając jego "prowincjonalność" - tak na ziemiach litewskich akcent dzūkijski jest bardzo charakterystyczny i równie "prowincjonalny". Dzūkowie Puńszczyzny biegle mówią w obu językach pogranicza (język polski jest tu, oczywiście, urzędowy), toteż ich gwara dodatkowo się "spolonizowała".

Poza sferą językową - puńscy Dzūkowie mają nieco odmienną "kuchnię", ale przede wszystkim, nawet w porównaniu z większością Litwy - mają godny zainteresowania "żanr" lokalny, wyjątkowe poczucie estetyki i smaku artystycznego, który tu nazywam "dzūk-art" i poświęcam mu wiele miejsca w innych materiałach.