Dzūk-art - po czym rozpoznać

Na całym świecie jest zapewne tysiące "manier artystycznych", niektóre wyróżniają się subtelnościami, ale inne - rozpoznajemy od razu, choć nawet nie potrafimy ich nazwać.Potrafimy zauważać osobliwe, narodowe albo regionalne czy środowiskowe style architektoniczne, malarskie, poetyckie, osadnicze, sceniczne, kulinarne, etno-językowe, dekoracyjne, rzeźbiarskie, tkacko-odzieżowe, performance. Niektórych nie znosimy mając je za niegustowne - ale to nie przeszkadza im istnieć.

DREWNIANE SŁUPY RELIGIJNE I ŚWIECKIE

Co najmniej połowa figur drewnianych Puńszczyzny - to tzw. stogastulpes (wywyższone na słupach figury okolicznościowe) i koplitstulpes (najczęściej krzyże z mini-kapliczkami w miejscu krzyżujących się ramion), wiele z nich

METALOPLASTYKA PIORUNOGŁOWA

Są to rozgwieżdżone "pioruny-strzały" wychodzące ze spojenia krzyża, całkowicie metalowe (kute lub gięte), niekiedy kamienne, ale najczęściej zdobiące typowy drewniany krzyż, opatrzony 4-8-12-toma "piorunami", różniącymi się w parach

KAMIENNE INSTALACJE I RUNY 

W Puńszczyźnie, jak w całej Litwie, sięga się po dawną, przed-chrześcijańską historię wierzeń i komunikowania się plemiennego. Najaktywniejsi pieczołowicie odtwarzają zestaw runów "obowiązujących" dawniej, dziś ozdabiających kamienie-głazy, drewniane rzeźby i ściany, itp.

KULINARIA, WYPIEKI I SŁODYCZE

Po dawną tradycję żywieniowego radzenia sobie za pomocą grzybów, mięs-wędlin, ciast, serów, warzyw i owoców oraz miodów i ziół - wciąż sięga się w każdej kuchni, to jest kuchni sytnej i prostej w przyrządzaniu, za to wymyślnej w formach 

WYRAŹNY AKCENT GWAROWY

Jest wiele elementów gwarowych w mowie puńskiej, nie do podrobienia, rozpoznawalnych przez inne litewskie etnosy, choć - ze względu na jakościowe różnice między Słowianami, Germanami i bałtami - trudnymi do wychwycenia przez obserwatorów z zewnątrz

OZDOBY I FIGURY DREWNIANE 

Mniej-więcej co drugie domostwo-gospodarstwo, obiekt gastronomiczny czy urząd albo placówka edukacyjna - to przegląd kilku-kilkunastu i więcej "drzewiątek, rzeźbiątek i innych cudeniek, a inwencji Puńszczanom nie ubywa

GOSPODARSTWA-SADYBY

Uważne oko "przyjezdnego" niemal natychmiast wychwytuje rozproszenie w pagórkowatym terenie poszczególnych gospodarstw-sadyb. A w tym rozproszeniu - kilkanaście elementów typowych i zarazem "koniecznych", takich jak drewniany dom  werandą, gliniana stodoła, ziemianka-spichrz w postaci pagórka przydomowego, głaz powitalny i takaż figura, klomb-kwietnik, staw, itd.

Tych 7 elementów możemy nazwać kanonem "dzūk-art", przy takim zastrzeżeniu, że to określenie jest zupełnie nowe i potrzebuje bardziej "naukowego" opracowania.

W ewentualnej przyszłej analizie profesjonalnej może mieć znaczenie fakt, że Puńszczanie nie traktują swojej artystycznej odrębności jako dobrego powodu do zachowań komercyjnych, po prostu tworzą to, co im sie podoba, co odpowiada ich temperamentowi i gustom